یکی از مهم ترین و حساس ترین بندهای هر قراردادی ماده داوری در قرارداد است. ماده داوری در قرارداد به شما کمک می کند بتوانید در کمترین زمان ممکن و با هزینه بسیار پایین اختلافات را حل و فصل کنید. نکته مهم آن است که کوچکترین  اشتباهی در تعیین داوری در قرارداد می تواند مشکلات زیادی بوجود آورد. در این مقاله که نتیجه تنظیم و مشاوره صد ها قرارداد در حوزه کسب و کار است به ۱۲ نکته کاربردی درباره داوری پرداختیم.

نکته اول: ۲ روش برای تعیین داور

برای اینکه فردی یا سازمانی را بعنوان داور تعیین کنید دو راه در پیش دارید. یک راه مرسوم آن است که در همان قراردادی که می نویسید ماده یا بندی را برای تعیین داور معین کنید. مثلا در ماده ۷ می نویسید که در صورت بروز اختلاف فلانی داور ماست. و راه دیگر برای تعیین داور آن است که انتخاب داور و شرایط داوری را در خارج از قرارداد و در قالب موافقت نامه ای مستقل قید کنید.

با توجه به شرایط می توانید تصمیم بگیرید که بهتر است از کدام روش استفاده کنید. پیشنهاد ما به شما این است که اگر قرارداد مفصل و سنگینی ندارید، مثلا یک قرارداد سایت که مبلغ آن ۵ میلیون تومان است یا مثلا یک قرارداد فیلمبرداری و ساخت تیزر تبلیغاتی که مبلغ آن ۱۵ میلیون تومان است، بهتر است از روش اول استفاده کنید.

نکته دوم: ۲ زمان که می توانید داور را انتخاب کنید

برای تعیین داور در قرارداد تان از نظر زمانی دو راه دارید. یکی اینکه قبل عقد قرارداد و قبل امضای آن فردی را بعنوان داور معین کنید. و راه دوم اینکه بعد از اینکه به اختلاف خوردید تازه بنشینید و فکر کنید که چه کسی را می توانید برای داوری در نظر بگیرید.

به نظر شما کدام بهتر است؟ ما تجربه خودمان را در نکته بعدی گفته ایم!

نکته سوم: بهترین زمان تعیین داوری در قرارداد

بدون تردید بهترین زمان تعیین داور در قرارداد هایتان، زمان نوشتن متن قرارداد و قبل از امضای آن است. درست است که می توانیم داور را هم در زمان عقد قرارداد تعیین کنیم و هم بعد از آن اما تجربه ثابت کرده است بهترین زمان قبل امضاست؛ چون اکثرا پیش می آید که موقع به اختلاف خوردن بسیاری از افراد نه تنها حاضر به تعیین داور نیستند بلکه حتی ممکن است کار به لجبازی هم بکشد. پس برای اینکه از اختلافات بعدی جلوگیری کنیم بهتر است از ابتدا به فکر فردی مناسب برای داوری قراردادمان باشیم.

نکته چهارم: مشخصات داور را دقیقا مشخص کنید.

یکی از رایج ترین سهل انگاری هایی که مدیران کسب و کار ها مرتکب می شوند این است که از تعیین دقیق فردی بعنوان داور به سادگی عبور می کنند. هر وقت قراردادی را برای مدیران و دوستان تنظیم می کنم به آن ها تاکید زیادی می کنم که حتما قبل  از امضای قرارداد دنبال یک فرد مناسب و مورد اعتماد بگردید و با هماهنگی و موافقت خودش نام و مشخصاتش را در قرارداد قید کنید.

نکته پنجم: داور هم باید قرارداد تان را امضا کند.

هیچوقت کار از محکم کاری عیب نمی کند! بعد از اینکه فرد یا افرادی را برای داوری در نظر گرفتید و با خودشان هم درباره قرارداد تان و جزئیات آن صحبت کردید حتما باید قرارداد را به امضای شخص داور هم برسانید. یعنی مثلا اگر در بند داوری معین کرده اید که در صورت بروز اختلاف در قرارداد آقای محمدرضا فرضی پور به اختلاف رسیدگی می کند باید خود قرارداد را به امضای داور برسانید. این کار جدیت شما و داور را در معامله نشان می دهد.

نکته ششم: گوشه چشمی هم به داور جایگزین داشته باشید!

مدیران و کارآفرینان باهوش همیشه علاوه بر انتخاب فردی بعنوان داور، فرد دیگری را هم بعنوان جایگزین در نظر می گیرند. می دانید فایده این کار چیست؟ فایده این کار این است که اگر مثلا داور فوت شد یا در بازه زمانی که به اختلاف خوردید در دسترس نبود (مثلا سفر خارجی بود) یا حتی خود داور به هر دلیلی حاضر به داوری نشد، برای تعیین داور دیگر لازم نیست زمان زیادی معطل بمانید. فورا فرد جایگزین به اختلاف رسیدگی می کند.

نکته هفتم: در اکثر مواقع داور از قاضی بهتر است!

در مقاله دیگری به صورت اختصاصی راجع به این موضوع صحبت کرده ایم که برای تعیین مرجع اخلاف در قرارداد هایمان بهتر است سراغ داور برویم یا قاضی و دادگستری. اما به صورت مختصر انتخاب داور نسبت به دادگستری ۳ مزیت دارد:

۱ . انتخاب شخص داور به اختیار ماست

۲ سریع و عموما ارزان است

۳ . تخصصی است

حتما پیشنهاد می کنیم نگاهی هم به این مقاله بیندازید: بهترین مرجع حل اختلاف قرارداد های کسب و کار چیست؟

نکته هشتم: لطفا در تعیین تعداد داور ها جو گیر نشوید!

نکته ای که وجود دارد این است که تعیین چند داور (مثلا ۳ داور یا ۵ داور) برای مواقعی توصیه می شود که هم حجم قرارداد سنگین است و هم موضوع دارای چند بعد تخصصی است. اما در قرارداد های معمولی چرا باید بی جهت چند داور انتخاب کنیم. انتخاب چند نفر برای داوری یا اصطلاحا همان هیئت داوری حداقل ۲ پیامد دارد:

۱ . هزینه ها چند برابر افزایش پیدا می کند

۲ . زمان حل اختلاف طولانی و چند برابر می شود

نکته مهم دیگر این است که اگر هم قصد انتخاب چند نفر را بعنوان داور داشتید حتما باید تعداد داوران عدد فرد باشد. مثلا ۳ نفر یا ۵ نفر یا ۷ نفر. علت آن است که نظر اکثریت ملاک عمل باشد. اما وقتی مثلا ۲ نفر را برای داوری تعیین می کنید ممکن است اتفاق نظر حاصل نشود و داور ها با هم نظر مخالف داشته باشند.

نکته نهم: اگر تعداد داوران را تعیین نکردید فرمولش اینگونه محاسبه می شود!

اگر برای حل اختلاف قرارداد تان هیئت داوری در نظر گرفتید اما مشخص نکردید که چند نفر مد نظر شماست و نتوانستید با طرف مقابلتان بر سر تعداد داوران توافق کنید، طبق قانون تعداد داوران اینطور خواهد بود:

یک نفر شما تعیین می کنید

یک نفر طرف مقابل شما تعیین می کند

و آن دو نفری که بعنوان داور از جانب شما و طرف مقابلتان انتخاب شده است با توافق هم فرد سومی را انتخاب می کنند.

نکته دهم: پولی که باید به داور پرداخت کنید!

یکی از نکاتی که ساده از آن عبور می کنیم تعیین دستمزد داور است. یعنی اینکه مشخص کنیم دستمزد داور یا داوران باید چگونه پرداخت شود؟ آیا کسی که به داور مراجعه کرد و اختلافی را مطرح کرد باید پول را پرداخت کند؟ یا مثلا کسی که محکوم و بازنده شد باید پول داور را بدهد؟

پس به این نکته توجه داشته باشید که بر چه مبنایی پول و دستمزد داور باید پرداخت شود.

اگر چنین چیزی را تعیین نکرده باشید و از قبل توافقی در این باره انجام نداده باشید هر دو طرف قرارداد باید به میزان مساوی و برابر حق الزحمه داور را پرداخت نمایند.

در ادامه به ۲ نکته حرفه ای تر و پیشرفته تر درخصوص ماده داوری در قرارداد ها می پردازیم

نکته یازدهم: وصف استقلال شرط داوری یا عدم استقلال

یکی از مهم ترین موضوعاتی که معمولا در بحث قرارداد ها اختلاف وجود دارد این است که آیا بند داوری مستقل از قرارداد است یا خیر؟

بند داوری مستقل از قرارداد باشد به زبان ساده یعنی اگر بخشی از قرارداد یا تمام آن بی اعتبار شد، آیا بند داوری همچنان اعتبار دارد یا آن هم مثل قرارداد از اعتبار ساقط می گردد؟

برخی معتقد هستند که بله مستقل است و برخی می گویند که خیر اینطور نیست. اما اجازه دهید ما آن چیزی را که در دنیای واقعی و در تجربه ده ها پرونده داوری داشته ایم به شما بگوییم.

پاسخ آن است که بند داوری مانند سایر بند های یک قرارداد مستقل نیست و تابع همان قرارداد است. یعنی تا زمانی که قرارداد معتبر است بند داوری هم معتبر است و زمانی که قرارداد بی اعتبار شود آن هم بی اعتبار می شود.

اما یادتان باشد اگر بخواهید می توانید به بند داوری قرارداد تان وصف استقلال بدهید. برای این کار کافی است صراحتا بنویسید که شرط داوری ما در این قرارداد مستقل از قرارداد است و در صورت بی اعتباری قراراداد، این شرط همچنان معتبر باقی خواهد ماند.

نکته دوازدهم: می توانید رای داور را باطل و بی اعتبار کنید!!

شاید کمی برایتان عجیب به نظر برسد اما واقعا اینطور است! البته خیلی ها این نکته را نمی دانند اما شما الان با مطالعه این مقاله می دانید که می توانید رای داور را باطل کنید. هم می توانید بخش خاصی از رای داور را باطل کنید هم می توانید تمام رای را باطل کنید.

شاید بپرسید که چطور چین چیزی شدنی است؟ پاسخ ماده ۴۸۶ قانون آیین دادرسی مدنی است. طبق این ماده طرفین قرارداد، یعنی شما و طرف مقابل، می توانید با موافقت و رضایت هم رای داور را باطل و بی اعتبار کنید.

نویسنده: محمدرضا فرضی پور

بخاطر مطالعه این مقاله از شما ممنونیم. اگر سوالی، تجربه ای، نکته ای و یا نظری درباره مطالب این مقاله  دارید حتما زیر همین مقاله بنویسید.